Helmár Ágost: Bonfiniusnak mint történetirónak jellemzése és müve, kutfőinek kimutatása s birálati méltatása (1876)
Előszó
ELŐSZÓ: Bonfinius ]), kinek legnagyobb műve értekezésünk tárgyát képezi, született 1441-ben az egyházi állam Ascoli nevű helységében; először Recanatiban mint a széptudományok, későbben Rómában mint az ékesszólás tanára működött( 2), de Heltai 3) állítása szerint szegény maradván és Corvin Mátyásnak a tudósok iránt tanúsított bőkezűsége által csábítva, eljött az 1486-iki év vége felé Austriába, hol Mátyás akkor tartózkodott. E megérkezésről és fogadtatásról Bonfinius maga értesít a IV. decas 7. könyvében; ezért és mivel az író ezen szavai őt mint nem igen szerény embert jellemzik, ide betoldom az illető sorokat. »Paucis ante diebus Antonius Bonfinis civis asculants e picenti agro Corvini regis nomine (én ugyan fönebb azt mondtam: bőkezűsége által) succensus, Rhetiam 4 venit, ubi cum regem et Beatricem adhibuisset, varia librorum, quae nuper ediderat, volumina detulit. Tria regi dicaverat: Hermogenem et Herodianum, quos e graeco in latinum ipse traduxerat, atque brevem de corvinae domus origine libellum. Reginae duo : alternum de virginitate etpudicitia conjugali, de historici asculana alterum. Unum autem epigrammaton libellum Joanni Corvino inscripserat, cum haud injucunda, inutilique praefatione, ubi de instituendo novo principe agebatur. Cum in castris ista volumina rex avide lectitasset, scriptoris admiratus ingenium, quia nondum hominem noverat, calend. januar. accitis omnibus aulicorum 1) Az író magát művében »Bonfinis«-nak nevezi. 2) Flegler, Zur Würdigung der ungar. Geschichtschreibung : Hist. Zeitschrift von Sybel 17. köt. 336. 1. 3) Chronika az magyaroknak dolgairól : előszó Bonfiniusról. 4) A mai Rötz vagy Retz Alsó-Austriában, Znaimtól DDN-ra. M. T. AKAD. ÉRT. A TÖRT. TUDOM. KÖRÉBŐL. 1*