Trybuna Ludu, lipiec 1970 (XXII/181-211)
1970-07-01 / nr. 181
ŚRODA, 1 LIPCA 1970 R. — NR 181 TRYBUNA LUDU ' __________________________________ ______ PLENARNE POSIEDZENIE SEJMU PRL, Usprawnianie procesu kierowania gospodarką Przemówienie prsmiera Józefa Cyrankiewicza Wysoka Izbo! Przedkładając do zatwierdzenia propozycje w sprawie zmian w składzie rządu, chciałbym krótko uzasadnić potrzeby tych zmian, zarówno wnioskami wynikającymi aktualnych zadań rządu, jak i z zadaniami stojącymi rządem w perspektywie przed najbliższych lat, Nie jest moim zamiarem przedstawianie obecnie rozwiniętej oceny przebiegu realizacji zadań rozwoju gospodarczego kraju w bieżącym pięcioleciu. Przedwczesne byłoby także referowanie założeń planu gospodarczego na lata 1971—1975, który jest w fazie opracowywania. Będzie ku temu okazja na sesji następnej, Uważam natomiast za celowe zwrócić uwagę na niektóre podstawowe problemy, które wiążą się z potrzebą dalszegc usprawnienia pracy rządu i tc zarówno w rozumieniu działania Rady Ministrów jako całości, jak i poszczególnych ministrów, jak też w rozumieniu pracy Prezydium Rządu, jako ogniwa operatywnego sterowania realizacją zadań ustalonych w planach gospodarczych. Partia nasza i jej kierownic, two, Komitet Centralny - poświęcają szczególnie wiele uwagi problemom naszego rozwoju gospodarczego, przede wszystkim koncentruje się na zadaniach mających na celu przyspieszenie tego rozwoju i na usuwaniu występujących W naszej gospodarce niedomagari hamujących ten rozwój. Wyrazem tego są uchwały II, IV i V plenum, łącznie z uchwałami VII Plenum z poprzedniej kadencii. Postęp w pracy administracji Sądzę, że nie ma potrzeby przypominać w tej chudli przesłanek, które legły u podstaw tych uchwał. Uważam jednak, że jest niezbędne podkreślić, iż podstawowym warunkiem dokonania zasadniczego jakościowego przełomu, zwrotu w dziedzinie wzrostu efektywności naszej gospodarki, której cele i drogi zostały wytyczone w uchwale V Zjazdu, jest także osiągnięcie istotnego postępu w metodach, efektach pracy administracji gospodarczej na wszystkich jej szczeblach, w tym także na szczeblu rządu. W szczególności dotyczy to koordynacyjnej działalności problemowej Prezydium Rządu i koordynacji międzyresortowej, zwłaszcza w dziedzinie spraw kompleksowych. U podstaw naszego rozwoju gospodarczego w nadchodzącym 5-leciu leży osiągnięcie wydatnego postępu technicznego i ekonomicznego, szczególnie zaś wybranych jego ważnych gałęzi, mających istotny wpływ na unowocześnienie naszej produkcji, co z kolej jest warunkiem rozwoju naszego handiu zagranicznego, lepszego zaspokajania potrzeb gospodarki narodowej i ludności. Realizując ten kierunek rozwoju naszego przemysłu, kładąc główny nacisk nie na wzrost ilościowy, ale na wzrost nowoczesności i jakości naszych wyrobów, będziemy podejmować w przyszłym 5-leciu szereg poważnych przedsięwzięć inwestycyjnych zmierzających do opanowania nowych wyrobów i nowych technologii wytwarzania. Ich realizacja będzie wymagała nie tylko znacznego' postępu w dziedzinie współdziałania nauki i techniki w myśl kierunków ustalonych na IV Plenum, ale także osiągnięcia koncentracji I przyspieszenia realizacji inwestycji, osiągania projektowych zdolności i parametrów produkcyjnych, a więc spraw II plenum Zadania wicepremierów W związku z tym istnieje potrzeba, aby do zakresu działania jednego z wicepremierów, który będzie miał nadzór i opiekę nad głównymi resortami przemysłu przetwórczego, ściślej mówiąc maszynowego, ciężkiego i chemicznego, należał równoczsśnie nadzór nad budownictwem przemysłowym i przebiegiem inwestycji, zwłaszcza tzw. kompleksowych. Cechą bowiem charakterystyczną tych przedsięwzięć inwestycyjnych będzie ich kompleksowość w zakresie realizowani? problemów poszczególnych unowocześnianie dziedzin produkcji. Będzie to wymagało sprawnej koordynacji dostaw maszyn i urządzeń, zarówno z importu jak i prudukcj. krajowej oraz wydatnego skrócenia cykli i usprawnienia całego procesu realizacji inwestycji, od projektowania poczynając,. na pracach budowlanych i montażowych i na' problemach produkcyjnych kóńcząc-Napięte terminy realizacji wymagać będą nowych metod organiżscji wykonawstwa przemysłowego. - Ważnym-czynnikiem rozwoju " gospodarczego powinien oy.ć w coraz większymi stopniu handel zagraniczny. O znaczeniu międzynarodowego podziału pracy, specjalizacji, kooperacji , produkcji;, m.ęazy krajami socjalistycznymi mówiliśmy na XXIV sesji RWPG, która odbyła się ostatnio w Warszawie. Polska jest jednym z najbardziej aktywnych zwolenników tego typu notvo'czesnej socjalistycznej. , integracji, i w dalszym ciągu chce wnosić swój wkład do szybszego dojrzewania; zarówno integracyjnej kooperacji jak i efektywnego realizowania' Wspólnie' ustalonych przedsięwzięć, w . tej dziedzinie. Te sprawy wymagają jak i dotychczas szczególnej opieki ze strony Prezydium Rządu, w tym komisji planowania. Ich wieloresortowy charakter.' wymaga stąłęj . opieki i kierownictwa całości -'spraw związanych z RWPG przez jednego z wicepremierów. Również wielkim kompleksem problemów, 'surowcowych — które mają ogromne znaczenie zarówno dla • zaopatrzeni« gospodarki narodowej ' jak i dla opłacalnego eksportu—będzlę się 'op.uiówął określony wicepremier, w. ,całaksz.arćie przebiegu wydobycia paliw surowców, zaopatrzenia, realizacji -rocznych' i- wieloletnich bilansów produkcji eńer.gii; elektryGzriej i, csgczędn.o-sci paliw i encaiŁStii * • ........'* Wyrazem "'“dązehia do 'rozwoju naszego nancUiL zagranicznego. z ^.rajami !Kapt«1aii.styczniymi są .zarowno/juz podpiś.artfe, jak i- .prży.go-toWy %a~ ue w-iime-nie umowy gospodarcze. Po to jednak, aby móc coraz więcej' importować, musimy? ^czywisc.e coraz1 więcej eksportować. PoMeważ nie zamierzamy ze wzgiędu na rosnące .potrzeby .. zac-patrzenia rynku -rozwijać ekspottu rolno-spożywczego, a uęaz.e ś'.‘ę on raczej 'zmniejszał, musiihy kcńćerKrować' naszą iiwagę i wysiłki na rozwoju, eksportu tych -surowców, które posiada nasz1 kraj. Prżeae wszystkim na.ręzwoju eksportu wyrobów naszego przemysłu przetwórczego, W pierwszym rzędzie mąśzyinówego, .Rozwijając bazę .materialną naszego eksportu, musimy1 równocześnie zwrócić' sżćźególńą 'uwagę ną usprawnienie metod działania i organizację naszego handlu zagranicznego w celu zwiększenia , jego. .efektywności ' i óplacalności' — i to jest także kompleks 'sprawi łączący się zresztą' z następnym — który będzie się znajdował pod szczegółową'opieką Prezydium Rządu i. codzienną jednego z wicepremierów. ją Trudne także zadania stow najbliższym okresie przed naszym rolnictwem. Chodzi nie tylko b -wyrównanie negatywnych skutków ciężkich warunków atmosferycznych ostatnich 2 lat, ale także o osiągnięcie takiego wzrostu produkcji roślinnej i hodowlanej, który 'umożliwiałby pokrywanie wzrastających potrzeb ludności. W szczególności chodzi tu o należycie . zorganizowany wzrost produkcji mięsa. Specjalne zadania będą tu miały państwowe- gospodarstwa , rolne, które będą je reąlizowąć m.in. drogą prowadzenia w skali przemysłowej nowoczesnej hodowli, przede wszystkim trzody. Przedłużeniem produkcyjnej działalności rolnictwa jest przetwórcza działalność przemysłu rolno-spożywczego. Sprawy te składają 'się na jeden kompleks znajdujący swoja dalsze przedłużenie ,w problemach zaopatrzenia rynku i w organizowaniu możliwie najbardziej uszlachetnionego eksportu.pod koordynującym nadzorem jednego z wicepremierów. Dla sprawnego funkcjonowania gospodarki nieodzowne ’est pełne wykonanie zadań planu i rytmiczna praca transportu kolejowego. Na odcinku transportu kolejowego, przeżywaliśmy na przełomie lat 1969/1970 bardzo poważne trudności, a zadania planu Przewozów nie, zostały wykonane. Sytuacja w transporcie kólejowym również obecnie nie jest jeszcze w pełni normalna, co pówoduie trudności na wielu odcinkach gospodarki. Sytuacja wymaga nadal niemal codziennego nadzoru nad pracą transportu w całości ze strony Prezydium Rządu oraz codziennej koordynacji wysiłków wszystkich resortów gospodarczych w sprawach transportu. Podjęliśmy poważne , wysiłki zmierzające do okazania -— począwszy od 1970 r, — dodatkowej ponadplanowej pomocy inwestycyjnej i technicznej dla kolei. Będziemy ten wysiłek planowo kontynuować w przyszłym 5-leciu. Są już nakreślone, odpowiednie programy w tej dziedzinie. Sprawy transportu w cśłości stanowią złożony, niełatwy międzyresortowy problem wymagający stałej uwagi Prezydium Rządu, a więc i codziennej działalności jednego z wicepremierów. Zaopatrzenie ludności Dążąc do coraz lepszego zaspokajania wzrastających potrzeb ludności, musimy także szybciej unowocześniać i rozwijać produkcję towarów przemysłowych, zarówno w dziedzinie dóbr tzw. trwałego użytku, jak i przemysłu lekkiego. Temu celowi służyć będzie szereg przedsięwzięć inwestycyjnych w przemyśle eiektrónicznym i w przemyśle lekkim. Wiążą się z tym także poważne środki, jakie zamierzamy skierować na rozwój che-mii, szczególnie w tych jej gałęziach, które pokrywają potrzeby surowcowe przemysłu lekkiego. Od osiągnięcia wydatnego i szybkiego postępu w tej dziadzinie, zaieży nie tylko wzrost. ilościowy,, ale także jakościowy w zaopatrzeniu rynku. Stoi przed nami oczywiście wisie jeszćze innych ' problemów, które musimy rozwiązywać-i wiele zadań-, które będziemy musieli wykonać. Uchwały V Plenum i podjęte przez rząd decyzje wykonawcze uruchamiają system bodźców ekonomicznych, wiążących zainteresowanie materialne robotników i pracowników z efektami działalności gospodarczej w najbliższym 5-leciu, Reforma systemu finansowego Towarzyszyć im jednak musi usprawnienie procesu sterowania naszą gospodarką, rozumianego jako całokształt metod i trybów zarządzania na wszystkich szczeblach, także całokształt ekonomicznea go' instrumentu funkcjonowania naszej gospodarki. Idąc w tym kierunku przygotowujemy reformę systemu finansowego, wprowadzamy nowy system powiązań wyników w dziedzinie handlu zagranicznego wynikami finansowymi przed2 siębiorstw i zjednoczeń przemysłowych. Wprowadzamy reformy mające na celu stworzenie podstaw prawidłowego rachunku ekonomicznego i porównywalności z poziomem cen światowych. Przygotowujemy reformy stawek amortyzacyjnych kierunku wydatnego ich skrów cenia, w celu stworzenia bodźców do' lepszego wykorzystania parku maszynowego i warunków dla jego szybkiego odnowienia oraz rozwijamy nowe formy organizacyjno-ekonomiczne w przemyśle drogą powoływania kombinatów. Jednym słowem — podejmujemy działania zmierzające do stworzenia warunków ekonomicznych i organizacyjnych mających na celu wzrost efektywności naszej gospodarki pobudzenie jej w kierunkach, i które stanowić będą podstawowy cel planowania rozwoju gospodarczego kraju na lata 1971—75. Już chociażby z tego bardzo szkicowego i ograniczonego tylko do wybranych mów przeglądu zadań problestojących przed rządem i całą administracją gospodarczą w najbliższym -okresie wynika potrzeba wzmożenia wielostronnej pracy rządu, zwiększenie operatywności i skuteczności jego działania. Problemy, które wyliczyłem mają w większości charakter ogólny, międzyresortowy. Niektóre z nich dotyczą wszystkich dziedzin gospodarczych, inne określonych także międzyresortowych kompleksów spraw. A więc z jednej strony istnieje niezmienna konieczność wydatnego pólepszenia pracy resortów poszczególnych gałęzi gospoi darczych, za co . odpowiadają ministrowie. Nikt z nich tej odnowiedzialności me zdejmie, ani nie zamierza ich wyręczać w tej działalności wymagającej dziś, na grun' cie zaostrzonych wymogów ekonomicznych większego, lepiej pogłębionej, zorganizowanego wysiłku. Z drugiej strony istnieje konieczność takiego wzmocnienia działalności Prezydium Rządu, wicepremierów, żeby na czas rozwiązywać problemy wiążące się z całą gospodarką lub większymi od resortowych — z kompleksami spraw; aby skutecznie nadzorować, kontrolować, nomagać, koordynować w sumie — aby efektywniej kierować Propoiycje personalne W związku z tym jest propozycja wzmocnienia Prezydium Rządu przez powołanie dwóch nowych wicepremierów, a mianowicie członka Biura Politycznego, obecnie I sekretarza Komitetu Wojewódzkiego w Gdańsku Stanisława Kociołka, oraz z-ce członka Biura dotychczasowego Politycznego, ministra Rolnictwa — Mieczysławo Jagielskiego. Na opróżnione przez M. Jagielskiego stanowisko ministfa Rolnictwa proponuje się dotychczasowego wiceministra Rolnictwa, który te zadania wykonywał w resorcie przez 10 lat, a poprzednio był pracownikiem naukowym w SGGW, ostatnio profesorem nadzwyczajnym, a mianowicie Józefa Okuniewskiego. Jest propozycja odwołania ze stanowiska wicepremiera poprzedniego. długoletniego ministra Budownictwa i Przemysłu Materiałów/ Budowlanych Mariana Olewińskiego r równoczesnym, uwzględniającym jego wieloletnie doświadczenia przeHeiem do pracy w zapleczu naukowym przemysłu. Z organizowaniem pracy Prezydium Rzs4ij..łąęSzą się, też przedstawione? - do zatwierdzenia przćż "Wysoką ' Izbę decyąje Rady Rańst-wandotyczące powołania wicenremiera Stanisława Majewskiego na stanowisko przewodniczącego Komisii Planowania przy Radzie Ministrów oraz powołania poprzedniego m-zewodnjczacego Komisji Planowania Józefa Kuleszv na stanowisko wiceprezesa Rady Ministrów. Następną propozycją jest wniosek o zwolnienie z zaj • mowanego stanowiska Romana Gesinga, długoletniego i zasłużonego ministra Leśnictwa i Przemysłu Drzewnego, w związku z jego, przejściem ną emeryturę. Pragnę przy tej okazji podziękować Romanowi Gesingowi za długoletnią owocną pracę i dobrą współpracę. To samo chcę uczynić w stosunku do dotychczasowego ministra Przemysłu Chemicznego Antoniego Radlińskiego co do którego jest propozycja — załatwiana oczywiście w innym trybie — przejścia do pracy w kierownictwie naczelnych organów kontroli. Na stanowisko ministra Leśnictwa proponuje się obywatela Jerzego Popko, inżyniera rolnika, od 8 lat wiceministra Rolnictwa, przedtem przewodniczącego' Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w Białymstoku. Na stanowisko ministra Przemysłu Chemicznego proponuje się powołanie dotychczasowego wiceministra Przemysłu Chemicznego Edwarda Zawadę, magistra inżyniera chemii, mającego 23 lata stażu pracy w przemyśle chemicznym, w tym 8 lat na stanowisku wiceministra, Następnym wnioskiem jest, uzgodniona z prezydium Centralnego Komitetu SD, propozycja przejścia Włodzimierza Lechowicza — któremu wyrażam podziękowanie za dotychczasową pracę — do pracy politycznej, do służby dyplomatycznej. Na jego miejsce na stanowisko przewodniczącego Komitetu Drobnej Wytwórczości proponuje się powołać Jerzego Kusiaka, dotychczasowego przewodniczącego Prezydium Rady Narodowej w Poznaniu, posiadającego wyższe wykształcenie ekonomiczne i poważne doświadczenie organizacyjne. Wreszcie jest propozycja uregulowania sprawy kierownictw w Ministerstwie Gospodarki Komunalnej, a mianowicie powołanie na stanowisko ministra obecnego kierownika tego resortu p.o. ministra, poprzednio wiceministra w tym resorcie — doktora nauk ekonomicznych Zdzisława Drozda To są wszystkie propozycje, o których zatwierdzenie proszę Wysoką Izbę, (PAP) Przebieg debaty poselskiej (Dok. ze itr. 1) Z kolei sprawozdanie Komisji Obrany.—Narodowej o rządowym projekcie ustawy zmieniającej ustawę o dyscyplinie wojskowej oraz o odpowiedzialność^ żołnierzy przewinienia-dyscyplinarne za za naruszenie honoru i godi ności żołnierskiej — przedstawił'^ösTÄIoTzy Czarnecki (SD) —--------------------------- Dyscyplina w wojsku Konieczność wprowadzenia zmian w ustawie o dyscyplinie wojskowej podyktowana została zmianami w dziedzinie prawa karnego, potrzebą podkreślania w ustawie roli kolektywów żołnierskich, jako czynnika współdziałającego z przełożonymi w umacnianiu dyscypliny wojskowej i socjalistycznych zasad współżycia społecznego oraz kształtowania właściwej postawy ideowo - moralnej żołnierzy, zwłaszcza w oddziaływaniu wychowawczym na żołnierzy karanych dyscyplinarnie. jal< też doświadczeniami praktyki dyscyplinarnej. Stosownie do obowiązujących w kodeksie karnym przepisów zachodzi potrzeba dokonania doboru środków represyjnych odpowiadających społecznemu niebezpieczeństwu czynów stopniowi zawinienia oraz perspektywom reedukacji sprawcy. Nowy kodeks karny przekazał również dowódcom jednostek wojskowych uprawnienia do zgłaszania wniosków o ściganie karne sprawców takich czynów, jak samowolne oddalenie się od jednostki, niewykonanie rozkazu, narus-enie przepisów o służbie wartowniczej i patrolowej. Czyny te w postępowaniu karnym zagrożone są stosunkowo wysoką karą pozbawienia wolności. Konieczne jest zatem oddanie do dyspozycji dowódców stek wojskowych szerszego jednowachlarza środków dyscyplinarnych, dostateczni dolegliwych, lecz nie zawsze związanych z karą pozbawienia wolności. Temu postulatowi czyni zadość wprowadzenie nowej kary dyscyplinarnej, a mianowicie kary służby w oddziale dyscyplinarnym, która zastąpi obecnie karę służby w oddziale karnym, j2ko mającej zastosowanie tj'lko w czasie wojny. Z uwagi na to, że ma ona zastąpić karę wymierzaną w postępowaniu karnym i że ma być stosowana w f zasje pokoiu — uzasadnione jest wprowadzenie zmiany jej nazwy. Maksymalny okres kary służby w oddziale dyscyplinarnym projekt ustawy ustala na 3 miesiące. Dla zasadniczą żołnierzy odbywających służbę wojskową będzie to kara najsurowsza, jaką można wymierzyć w postępowaniu dyscyplinarnym. Kodeks karny z 19 kwietnia 1969 wyeksponował również rolę kolektywów żołnierskich, jako poważnego czynnika w zakresie stosowania represji i reedukacji skazanych. Znacznie szersza rola tvch kolektywów w procesie 'wy chowawczym i w kształtowaniu dyscypliny wojskowej uzasadnia ustawowe określenie ich zadań. Projekt ustäwy rozszerza również środki wychowawcze stawiane do dyspozycji sadów' honorowych za czyny, które naruszają honor i godność żołnierska. Sąd honorowy bedz e mógł m. in. występować z wnioskami o pozbawienio stopnia oficerskiego, chorążego lub podoficerskiego. Projekt ustawy rozszerza katalog wyróżnień udzielanych żołnierzom Oprócz stosowanego już obecnie zawiadomienia rodź ny lub zakładu praev o wzorowym wykonywaniu obowiązku żołnierskiego — wprowadza s<e zawiadomienie tym również odpowiednich orgao nów lub organizacji. Jako wyróżnienia projekt wprowadza również m. in., wpisanie nazwiska i zasług żołnierza do kron'ki iedn^stki. Jako jedno z wyróżnień projekt usta wy wymienia też nadanie medalu przez Ministra Obronv Narodowej. Projekt u.str-wv nie zezwala na zaliczenie do czasu trwania zasadniczej służby woiskowei" ćw' - czeń i przeszkolenia wojskowego -— okresu odbywania karv aresztu, o ile kara ta nie została skreślona z ewidencji, a naflto okresu samowolnego opuszczenia orzez żołnierza swojei jednostki wojskowej lub wyznaczonego miejsca przebywa na. Wśród ora2nów unrawnionyęh do interweniowania wobec żołn:erzy naruszających dyscyplinę albo nerządek wojskowa lub publiczny poza regonem zakwaterowania wymienia sie również organy OPMO. Wysoki poz'om dyscypliny wojskowej jest jednym z istotnych czynników efęktywnecn wypełniania zadań Drze-/ siłv zbrojne PRLUtrzymaniu tego noziomu służyć ma przedstawiony projekt ustawy. Następnie Sejm uchwalił ustawę o dyscyplinie wojskowej Oraz o odpowiedzialności żołnierzy za przewinienia dyscyplinarne i za naruszenie honoru i godności żołnierskiej. PoiTicc w zwalczania klęsk żywiołowych Po krótkiej przerwie w dęba cie zabrał głos pos. Kazimierz Prusióski (PZPR), który przed, rfiwił spraiw©a4an;e Komisji Spraw Wewnętrznych o rządowym nroiekcie~uśIiSóZInIzmianie dekretu o swiadrrenUrb..w celu gTyalciania klęsk żywiolowych. "y ^-TJóĘźchczas obowiązujący dekret z 1953 r. — stwierdził poseł sprawozdawca — nie uwzględniał pewnych zdarzeń o skutkach nie odbiegających jakościowo od rezultatów działania żywiołu. W ostatnich latach, w związku z rozwojem przemysłu chemicznego, nastąpił poważny wzrost nrzewozów materiałów niebezpiecznych, wśród nieb substancji toksycznych i materiałów radioaktywnych. zarówno w transnnrrie samoihodowym jak i kolejowym — wewnętrznym i w tranzycie Przy przewozie takch materiałów, w razie wypadku, powstaje duże zagrożenie bezpieczeństwa publicznego. Zagrożenie takie istnieje również przy produkcji i magazynowaniu materiałów niebezpiecznych. Sprawa organizacji akcji ratowniczej w takich wypadkach została już uregulowana wvdana przez Radę Ministrów uchwała nr 60 z 6 maja br. w sprawie zwalczania skutków wypadków związanych z przewozem substancji toksveznych w komunikacji lądowej. Pozostaje natomiast drugi problem do urez gulowania — obowiązek przyjścia pomocą osebom zagrożonym skutkami wypadku. Pomocy tej nie bedzie w stanie w każdym przypadku zapewnić pańftwo, zwłaszcza, że chodzi o usunięcie na okres przejściowy ludzi z zakażonej strefy i. zakwaterowanie ich w pomieszczeniach zastępczych, możliwie w najbliższym sąsiedztwie, a takimi pomieszczeniami organy państwowe nie zawsze dyspomwa. St^d też z konieczności zachodzić może potrzeba skorzystania z domów ohywateli. Projekt ustawy przewiduje możliwość stosowania świadczeń w postaci udzielania schronienia na czas niezbędny osobom poszkodowanym w katastrofie — w domostwach innycb obywateli. Projekt ustawy wprowadza też przepis dostosowującv znowelizowany dekret do innycb aktów ńrawnych. wydanych późnie’, a dotyczących również zdarzeń wymaga*acvch ni.rkt^Twch wanei akcji sprzecznej n-zz środkó”r ~‘otrze>,o’"*h tek'akcji. Sehn ii-.'?,.-'» o śmianie dekretu n ś^Ja^aenia'-li w celu zwalczania kV-k żywiołowych wraz z pmrawką ’•?nro!}0”owana nr^e^ Komisję Spraw Wewnętrznych. (Dok. na str. 4\ Ogólny widok sali obrad Sejmu PRL Fot. - CAF Projekt ustawy karnej skarbowej Skrót przemówienia ministra J. Trendoty Z upoważnienia Rady Minis ixow mam zaszczyt przedstawić Wysokiemu Sejmowi projekt ustawy karnej skarbowej. Cele i założenia tego projektu wiążą się ściśle z podejmowanym przez całe społeczeństwo wysiłkiem zmierzającym do rozwoju gospodarczego kraju i z dążeniem do zapewnienia warunków, które umożliwiałyby państwu realizację zadań w zakresie polityki gospodarczej i finansowej. Jednym z nich jest zapewnienie należytej dyscypliny przestrzeganiu norm prawa fiw nansowego, w szczególności tych, które nakładają na obywateli i jednostki organizacyjne określone obowiązki o charakterze finansowym. W dziedzinie norm finansowych, szczególnie istotną rolę spełniają przepisy podatkowe, przede wszystkim z uwagi na powszechność systemu opodatkowania — mam tu na myśli zarówno jednostki gospodarki uspołecznionej, jak i nieuspołecznionej — a także ze względu na znaczenie wpływów podatkowych dla budżetu państwa. Kontrole przeprowadzane przez organa finansowe, wykazują, że niektóre osoby, wykorzystując udogodnienia podatkowe przysługujące rzemieślnikom, prowadzą działalność wykraczającą poza ramy rzemiosła, a jednocześnie ukrywają faktyczne obroty przed opodatkowaniem. Do szczególnie szkodliwych form przestępczości podatkowej, należy całkowite uchylanie się od opodatkowania przez osoby ukrywające przed organami finansowymi prowadzenie działalności zarobkowej nieraz na znaczną skalę, jak również nadużycia podatkowe połączone z prowadzeniem działalności zarobkowej pod firmą podstawionych osób. Wiele nadużyć podatkowych występuje też na styku gospodarki nieuspołecznionej z uspołecznioną. Kontrole ujawniają także zatajanie faktycznego stanu zatrudnienia pracowników, celem ukrycia rzeczywistych rozmiarów prowadzonej działalności gospodarczej i wyłudzania — w ten sposób — uprzywilejowanych form opodatkowania, np. w postaci ryczałtu podatkowego. Spotykamy też niekiedy poważne uchybienia w sferze rozliczeń jednostek gospodarki uspołecznionej z budżetem państwa. Należy podkreślić, iż wpływy * tytułu opodatkowania i rozliczeń z budżetem jednostek gospodarki uspołecznionej, stanowią dominującą pozycję ogółu dochodów państwowych i uszczuplenia w tym zakresie są dla gospodarki budżetowej szczególnie dotkliwe. Ważnym zagadnieniem jest przestrzeganie norm prawnych określających warunki dokonywania obrotu z zagranicą, szczególnie zaś przepisów celnych i dewizowych, Zasoby dewizowe naszego Kraju są ograniczone, musimy więc dążyć do wykorzystywania ich w sposób jak najbardziej oszczędny i efektywny, W tym wyraża się sens ograniczeń dewizowych i celnych, konieczności ich ścisłego przestrzegania w interesie całego społeczeństwa. lat W okresie ubiegłych kilkunastu nastąpiło znaczne ożywienie ruchu turystycznego z zagranicą. Ożywienie tego ruchu jest nieraz wykorzystywane przez elementy spekulacyjne do popełniania różnego rodzaju przestępstw celnych i dewizowych. Zapewnienie ładu nrawneeo i należvte.i dvscvplinv w' tvch dziedzinach jest niemniej istotne, niż w sferze innveh zjawisk żvcia społecznego. Pode imu iemv wiec odpowiednie środki organizacyjne. nrewenevine i wychowawcze maiare iiq celu zapewnienie przestrzegania ustanowionych prawem norm finansowanych i wynikających z nich obowiązków. Zasady i tryb zwalczania przestępczości skarbowej określone były w ustawie karnej skarbowej z 1960 r. Ustawa ta, generalnie rzecz ujmując, okazała sie w ubiegłych latach przydatnym instrumentem w ściganiu karalnych naruszeń prawa skarbowego. Doświadczenia poczynione w toku jej stosowania ujawniły jednak, że nie wszystkie rozwiązania i środki zawarte w tej ustawie, odpowiadają aktualnym potrzebom. Była ona oparta w znacznym stopniu na instytucjach kodeksu karnego z 1932 r. i kodeksu postępowania karnego z 1928 r., a więc aktów ustawodawczych wydanych w odmiennej formacji społeczno-politycznej. W tym stanie rzeczy, niezbędne staje sie wydanie nowej ustawy karnej skarbowej, która stanowiłaby akt prawny. zharmonizowany z całością nowej kodyfikacji prawda karnego, materialnego i procesowego z uwzględnieniem szczególnych instytucji nrawa karnego skarbowego, wynikających ze specyfiki przestępczości skarbowej w jej różnorodnych postaciach. Podstawowym założeniem proiektowanei ustawy iest realizac.ia postulatów zróżnicowania zasad odpowiedzialności i stosowania odpowiednich sankcii w zależności od społecznej szkodliwości popełnionych czynów. Pragnę podkreślić. że urzeczywistniając ten postulat projekt odstępu ie od dotychczasowej konstrukcji, polegającej na objęciu wspólnym mianem przestępstwa skarbowego, zarówno występków iak i wykroczeń skarbowych. Konstrukcja ta nie odpowiadała w odczuciu społecznym istocie tvch czvnöw i ich szkodliwością. W związku z tvm określenie ..przestępstwo skat bo we” utrzymano jedynie w TFHRlPSlenili do takich czynów karalnych. które według dotychczasowych przepisów stanowiły wrvstepki skarbowe. W projektowanym ujęciu nie bedzie wfec określany mianem przestępcy skarbowego np. podatnik, który opóźnił wprawdzie złożenie miesieczne.i deklaracji podatkowej, ale uchybienie to nie naraża na uszczuplenie podatku. Czyn taki stanowić bedzie wykroczenie skarbowe. n nie przestępstwo. Realizac.ia postulatu zróżnicowanego traktowania sprawców przestępstw, w zależności od motywów i pobudek ich działania, znajduje wyraz w ustanowieniu zasady, że odpowiedzialność karną za przestępstwo skarbowe zachodzi wówczas. gdv sprawca popełnił przestenstw'o z winv umyślnej. chyba że przepis szczególny przewiduje także odpowiedzialność z winv nieumyślnej. Takie uregulowanie stanowi istotne odstępstwo od dotychczasowego stanu, że sprawca w'vstepku skarbowego ponosił w zasadzie odpowiedzialność zarówno za czyn popełniony umyślnie, iak i nieumyślnie To nowe rozwiązanie zasad odpowiedzialności, spowodowało konieczność dokonania przebudowy poszczególnych przepisów części szczegółowej. bądź przez odpowiednie zróżnicowanie sankcji za przestępstwa popełnione umyślnie i nieumyślnie. bądź przez rezygnacje z penalizacji niektórych czynów popełnionych nieumyślnie. W zakresie zasad odpowiedzialności i środków represji, projekt cechuje dążenie do maksymalnej integracji z przepisami nowego kodeksu karnego, a gdy chodzi o odpowiedzialność za wykroczenia skarbowe, również z przepisami przedłożonymi Wyso kiemu Sejmowi projektu prawa o wykroczeniach. W projekcie m. in. recvpowano instytucje warunkowego umorzenia postępowania oraz stosowania karv ograniczenia wolności. Jednocześnie zachowano, z oewnvmi modyfikacjami, niektóre instytucje specyficzne dla prawa karnego skarbowego. Ze względu na charakter nrzestenczości skarbowej, przewidziano karę pozbawienia wolności tylko za przestępstwa umyślne o większej szkodliwości kładac główny nacisk na środki represji o charakterze majątkowym. w szczególności w postaci grzvwnv. karv pieniężnej, a w niektórych nrzvnadkach w formie kary dodatkowej — przepadku przedmiotu przesteostwa. Za przestępstwa o szczególpie dużej szkodliwości — podobnie iak dotychczas — sady beda mogły wymierzać dodatkowo karę konfiskaty mienia. W przypadku, gdy czyn polega na uszczupleniu należności finansowej środki represji powiązano z obowiązkiem uregulowania przez sprawce uszczuplonej należności. Projekt zachowuje dotychczasową ostrość sankcii za przestępstwa skarbowe o dużej szkodliwości, zwłaszcza w odniesieniu do sprawców działających z pełna premedytacją i wyrządzających poważne szkody gospodarcze. Ponadto, z uwagi na groźne dla społeczeństwa zjawisko recydywy, przewidziano możliwość stosowania przez sądy w ków niektórych przypadkach środochronnych określonych w kodeksie karnym. Jednocześnie projekt uwzględnia sytuacje, że niektóre osoby wchodzą w kolizję z przepisami prawa karnego w sposób — można rzec — przypadkowy, czasem w związku z brakiem należytego rozeznania co do ciążących na nich obowiązków określonych przepisami prawnymi. W takich przypadkach projekt przewiduje możliwość odpowiedniego złagodzenia kary. Wzorem rozwiązań przewidzianych w kodeksie karnym projekt stanowi, że nie jest przestępstwem lub wykroczeniem taki czyn, którego społeczne niebezpieczeństwo jest znikome, a więc gdy w konkretnej sytuacji szkodliwość naruszenia b3ła minimalna. Przepisy o postępowaniu dostosowano w maksymalnym stopniu do trybu określonego u nowym kodeksie postępowania karnego, wykorzystując możliwości jego uproszczenia przy jednoczesnym zachowaniu, zarówno oskarżonemu o przestępstwo jak i obwinionemu o wykroczenie — pełni praw do obrony. Chciałbym podkreślić, że w projekcie utrzymuje się, z pewnymi modyfikacjami, specyficzną dla postępowania karnego skarbowego przed organami finansowymi instytucję dobrowolnego poddania się karze. Chodzi o przypadki, gdy czyn nie jest zagrożony karą pozbawienia wolności, a sprawca w toku postępowania sam wpłaca odpowiednią kwotę tytułem grzywny i wówczas odpada potrzeba wydawania orzeczenia karnego. Praktyka dowodzi, że dobrowolne poddanie się karze stanowiące w pewnym stopniu odpowiednik postępowania mandatowego pozwala na znaczne przyspieszenie postępowania, zwłaszcza w sprawach nieskomplikowanych. W okresie ubiegłych lat nastąpiła znaczna poprawa w terminowości jakości orzecznictwa organów finansowych w sprawach karnych skarbowych. Jest to między innymi wynikiem systematycznie i intensywnie prowadzonej akcji szkoleniowej i instruktażowej. Nie można jednak wykluczyć w praktyce przypadków wydawania i uprawomocniania się orzeczeń nieprawidłowych. Dlatego też w projekcie zwrócono szczególną uwągę na możliwość korygowania takich orzeczeń przez organy nadrzędne w' drodze nadzoru, z urzędu lub na wniosek strony. Oczekujemy, że projektowana ustawa będzie sprzyjała umacnianiu i poszanowaniu prawa. Nie bez znaczenia jest tu również tc, że projektowane p’zepisy są lepiej usystematyzowane i bardziej czytelne od dotychczasowych. Ułatwi to niewątpliwie ich zrozumienie i pozwoli wielu obywatelom uniknąć konfliktu z tymi przepisami.