Zycie Warszawy, sierpień-wrzesień 1958 (XV/209-234)
1958-08-31 / nr. 209
Moskwa - godz. 1.30 Nota ZSRR do Sł. Zjednoczonych MOSKWA (PAP). Rząd Zw. Radzieckiego jest gotów rozpocząć 31 października 1958 r. rozmowy z udziałem przedstawicieli ZSRR, USA i W. Brytanii w celu zawarcia układu e zaprzestaniu na zawsze prób z wszelkiego rodzaju bronią atomową i wodorową oraz ustanowienia odpowiedniej kontroli nad realizacją tego układu. Powyższe oświadczenie rządu radzieckiego jest zawarte w nocie ministerstwa spraw zagranicznych ZSRR z dnia 3(1 sierpnia br., która została wręczona ambasadzie USA w Moskwie. Zdaniem rządu radzieckiego — stwierdza dalej nota — najodpowiedniejszym miejscem dla przeprowadzenia takich rozmów byłaby Genewa. Aby uniknąć przewlekłych rozmów, rząd radziecki proponuje osiągnąć uprzednio porozumienie w sprawie określenia czasu ich trw'ania. Rząd radziecki ze swej strony proponu'e. aby rokowania trwały 2—3 tygodnie. Wraz z wspomnianą notą, ambasadzie USA został doręczony tekst wywiadu przewodniczącego Rady Ministrów ZSRR N. S .Chruszczowa opublikowany 30 sierpnia br. w prasie radzieckiej. Wywiad ten zawiera punkt widzenia rządu radzieckiego na sprawy poruszone w oświadczeniu prezydenta Eisenhowera z 22 sierpnia br, Genewska konferencja atomowa GENEWA (PAP). W poniedziałek rozpoczyna się w Pałacu 1 Narodów w Genewie II Międzynarodowa Konferencja poświęcona sprawie pokojowego zastosowania energii jądrowej. Jest to największe spotkanie przedstawicieli nauki, jakie kiedykolwiek miało miejsce, zważywszy, że z 66 krajów świata przybywa do Genewy 5 tys. wybitnych luminarzy wiedzy o atomie, ażeby dokonać podsumowania osiągnięć dokonanych w ciągu ostatnich trzecn lat w dziedzinie pokojowego wykorzystania energii atomowej. GENEWA (PAP). W sobotę odsłonięty został w Genewie model radzieckiego reaktora, który służy do ujarzmienia energii reakcji termojądrowej. Jest to największy z dotychczas zbudowanych na świecie aparatów tego typu. Model aparatu radzieckiego noszącego nazwę „OGRA“ wywołał wielkie zainteresowanie wśród uczonych amerykańskich. Przewodniczący delegacji amerykańskiej na konferencję atomową w genewie, Strauss i przewodniczący delegacji bry-tyjskiej, sir J. Cockcroft, ogłosili wspólne oświadczenie, w którym zapowiadają, iż USA i W. Brytania ujawnią swe programy badań w zakresie kontroli reakcji termojądrowych. Prace konferencji trwać będą 15 dni, w ciągu których odbędzie się 71 różnych zebrań niezależnie od posiedzeń wyspecjalizowanych komisji, Jednocześnie w Pałacu Narodów otwarta zostanie wystawa naukowa mająca stanowić niejako „ilustrację“ przemówień wygłaszanych na konferencji. Model doświadczalnego reaktora (eksponat USA) Fot. — CA F Sesja ONZ rozpocznie się 16 września NOWY JORK (PAP). Sesja Zgromadzenia Ogólnego rozpocznie się w przewidzianym terminie 16 września, bowiem mimo krążących pogłosek o jej odroczeniu, żadna z delegacji nie popiera inicjatywy w tym kierunku. Kiepura w7 drodze do Warszawy NOWY JORK (PAP). Jan Kiepura udał się w drogę do Warszawy odlatując w sobotę wieczorem samolotem linii „Sabena“ do Brukseli, Jego koncerty w Warszawie rozpocząć się mają w dniu 14 września br. NAKŁAD 394.899 v WENA 70 GR ZYCIE WARSZAWY ROK XV. Nr 209 146301 NIEDZIELA, 31 SIERPNIA — PONIEDZIAŁEK, 1 WRZEŚNIA 1958 ROKU ZSRR uiyraża zgodę na rozpoczęcie rozmów w dniu 31 października w Genewie w sprawie przerwania doświadczeń z bronią jądrową Oświadczenie 0. S. Chruszczowa MOSKWA (PAP). W wywia dzie udzielonym korespondentowi „Prawdy“ przewodniczący Rady Ministrów ZSRR N. S. Chruszczów omówił problem za przestania eksperymentów bronią jądrową oraz scharakte ryzował stanowisko zajęte o- z statnio w tej sprawie przez St. Zjednoczone i W. Brytanię. Wywiad ten został opublikowa ny 30.VIII jednocześnie w dziennikach „Prawda“, „Izwie stia“ i „Krasnaja Zwiezda“. dzieckiego. Najodpowiedniejszym miejscem dla przeprowadzenia tych rozmów byłaby zdaniem rządu radzieckiego — Genewa, gdzie niedawno zakończyła się pomyślnie praca ekspertów nad zagadnieniem technicznym metod kontroli porozumienia o zaprzestaniu doświadczeń nuklearnych Wychodzimy jednak z założenia — podkreślił premier Chruszczów — że celem takich rozmów powinno być zawarcie układu o zaprzestaniu na zawsze prób z wszelkiego rodzaju bronią atomową i wodorową przez wszystkie państwa. Tylko w takim wypadku rozmowy te uczynią zadość interesem narodów i nie zostaną wykorzystane jako parawan maskujący niechęć do porozumienia. Naiszym zdaniem — -dodał N S. Chruszczów — rokowania te z uwagi na dodatnie wyniki genewskiej konferencji ekspertów można byłoby zakończyć w ciągu 2—3 tygodni. Stwierdzając, że konferencja ekspertów w Genewie ostatecznie pogrzebała legendę, jakoby niemożliwa była kontrola nad przestrzeganiem porozumienia w sprawie zaprzestania doświadczeń jądrowych, Chruszczów z zadowoleniem podkreślił, że wyniki spotkania genewskiego potwierdziły w całej rozciągłości słuszność stanowiska rządu radzieckiego w tej sprawie Rząd radziecki akceptuje wszystkie konkluzje i zalecenia raportu konferencji genewskiej, dotyczące systemu kontroli nad powszechnym przerwaniem doświadczeń jądrowych. Nie ma obecnie żadnych argumentów, które by usprawiedliwiały odmowę natychmiastowego i powszechnego położenia kresu ekPremier Chruszczów oświadczył, że zaproponowana przez rządy St. Zjednoczonych i W. Brytanii data 31 października br. jako termin rozpoczęcia rozmów w sprawie przerwania doświadczeń z bronią jądrową, jest do przyjęcia dla rządu ra-sperymentom z bronią jądrową. Otóż — ja.k stwierdzi} Chruszczów — deklaracje prezydenta USA Eisenhowera i rządu W. Brytanii, opublikowane 22 sierpnia, bynajmniej nie świadczą o tym, by rządy USA i W Brytanii gotowe były pójść za przykładem Związku Radzieckiego i niezwłocznie przerwać swe doświadczenia. Z deklaracji tych wynika, że oba rządy uciekają się do najrozmaitszych wykrętów, aby uchylić się od natychmiastowego zaprzestania doświadczeń. Ich propozycjom towarzyszą takie zastrzeżenia i z wyraźną premedytacją wymyślone warunki, które sprawiają, że ich stanowisko staje się zupełnie jasne Przede wszystkim rządy USA i W. Brytanii zamiast wyrzec się natychmiast kontynuowania doświadczeń mówią tytko o tymczasowym wstrzymaniu eksperymentów jądrowych na przeciąg jednego roku, Któż jednak nie widzi, że tak krótki okres wstrzymania doświadczeń . nie ma żadnego znaczenia, gdyż — jak podkreśla N. S. Chruszczów — jest to właśnie okres niezbędny do przygotowania kolejnej serii eksperymentów z bronią jądrową. Dalej, swoją zgodę na przedłużenie rocznej przerwy w doświadczeniach na rok następny oba te rządy wiążą z takimi zastrzeżeniami i warunkami, iż od razu widać, że w rzeczywistości nie zamierzają one wcale rezygnować z kontynuowania doświadczalnych eksplozji. Wytwarza się — mówi N. S. Chruszczów — dość swoista sytuacja. Początkowo mówiono nam przez cza9 dłuższy, że kwestia zaprzestania doświadczeń jądrowych może być roz(A) DOKOŃCZENIE NA STR. 2 Dziś „Dzień Energetyka“ W przeddzień „Święta Energetyka“, 30.VIII odbyły się w kraju akademie w wielu zakładach energetycznych. Na akademiach tych pracownicy otrzymali nagrody. Dokonano także wypłat za wysługę lat. W br. na ten cel przeznaczono ok. 70 min zł. W dniach poprzedzających święto, podobnie jak i 30.VIII, w niektórych obiektach przekazano do eksploatacji różne jednostki energetyczne. Załoga elektrociepłowni „Żerań“ zebrała się na akademii. Po wysłuchaniu listu ministra Górnictwa i Energetyki, wystosowanego do pracowników resortu z okazji ich święta, wręczono załodze dyplom za zdobycie w II kwartale br. trzeciego miejsca we współzawodnictwie w przemyśle energetycznym. Tego dnia 265 osób z „Żerania“ otrzymało specjalne premie za wysługę lat na" łączną sumę 612 tys. zł. Na Śląsku bez zabaw Tragiczna katastrofa w kopalni „Makoszowy“ wywołała wielkie przygnębienie w społeczeństwie śla.skim.. Wyrazem tego jest ogłoszenie żałoby przez energetyków śląskich, którzy 1 września obchodzą Dzień Ene-getyka. Zapowiedziane zabawy i imprezy zostały odwołane. Odwołana została także, mająca się odbyć 30.VIII centralna uroczystość nad jeziorem Dzierżno oraz spotkanie energetyków w Klubie Techniki. W związku z Dniem Energetyka odbędą się jedynie akademie i uroczystości oficjalne. (PAP) W kolejną rocznicą Września A SŁONECZNYM ŚWICIE lat temu 19 rozpoczęła się jedna z największych tragedii w historii Polski. Pod ciosami wroga się kruche ściany rozsypywały polskiego domu, zachwiała się i runęła słaba budowa, grzebiąc armię, rząd, administrację — to wszystko, co stanowi państwo. W pożarach wojny spopieliły się mity, w niewypowiedzianym nieszczęściu ujrzał kraj prawdę o słabości, o samotności, o fatalnej polityce swoich rządów. Ani bezprzykładne męstwo, ani poświęcenie bez granic odwrócić nie mogły klęski. Tej klęski, co ciężarem bomb spadla w miejsce spodziewanych zwycięstw. Nie oszczędzono nam ani krwi, ani upokorzeń, ani nieszczęść, o skutkach po dzień dzisiejszy odczuwalnych. Z tamtych dni wrześniowych, z tamtych dni pogodnego nieba podbitego junkierskim skrzydłem, tamtych dni straszliwych odz wrotów — zostały nauka i doświadczenie. Z pewną jasnością, jaką daje 19-Ietnia perspektywa historyczna, ustalić można przyczyny upadku państwa polskiego w r. 1939. Klęska militarna była przecie tylko aktem ostatnim, tragicznym uwieńczeniem drogi, jaką rządy wadziły przedwrześniowe propaństwo przez 20- lecie 1918—1939. p RZYCZYNĄ GŁÓWNĄ U samotnej klęski była zgubna polityka zagraniczna sanacji, będąca jej reakcyjnej przedłużeniem polityki wewnętrznej. W czasach rosnących Europie sii faszyzmu, w okrew sie zwiększającej się z roku na rok groźby hitlerowskiej u naszych granic — polityka przedwrześniowych rządów popierała właśnie faszyzm i Hitlera. Z tą stroną barykady europejskiej wiązała losy Polski Spośród wielu warto przypomnieć ten fakt istotny: gdj jeszcze III Rzesza nie obrosła w czołgi i samoloty, podejmowane były — przede wszystkim przez Francję i ZSRR — próby zorganizowania paktu bezpieczeństwa zbiorowego przeciwko gotującym się do wojny i do zaborów Niemcom. Pakt taki byłby ochroną również dla Polski. Ale pomocna Hitlerowi polityka sanacji ułatwiła mu pogrzebanie tej koncepcji. „...idziecie ręka w rękę z Niemcami, a to musi wywołać w Paryżu wrażenie, że każdy wasz krok polityczny jest z Berlinem uzgodniony“ — mówił w r. 1935 ambasador francuski Laroche do zastępcy Becka, wiceministra spraw zagranicznych Szembeka. A potem rząd sanacyjny był tym, który pierwszy uznał zabór Abisynii przez Mus. soliniego. Byi tym, który podczas wojny domowej w Hiszpanii popierał gen. Franco i jego niemieckich oraz włoskich sojuszników. A potem — Czechosłowacja U granic południowych i wschodnich mieliśmy • wówczas — jak dzisiaj — dwa kraje, którym także groził rosnący nieustannie militaryzm niemiecki. Czechosłowacja i ZSRR to naturalni sojusznicy naszego państwa. Ale właśnie ukoronowaniem prohitierowskiej polityki sanacyjnej byi udział Śmigłego i Becka w rozbiorze Czechosłowacji. Ale właśnie sanacja odrzucała wszelką mysi o współpracy ze Związkiem Radzieckim I wspólnej obronie przeciwko wspólnemu wrogowi. „...chciałby (Beck) raz jeszcze zaznaczyć, że dla rządu polskiego nie wchodzi nigdy w grę jakakolwiek współpraca ze Związkiem Radzieckim w razie wtrącania się Związku Radzieckiego do spraw europejskich. Jest to niezmienna linia kierunkowa polityki polskiej.“ Tak raportował do Berlina dn. 27 września 1938 r. — a więc na niespełna rok przed najazdem — ambasador niemiecki Moltke o swojej długiej rozmowie z Beckiem. Ta „niezmienna linia kierunkowa“ doprowadziła do tego, że gdy hitlerowski sojusznik sanacji najechał Polskę całą swoją potęgą — byliśmy sami, bez pomocy, bez realnych sojuszów, złudnie w ostatnich licząc na pomoc miesiącach Zachodu. Potędze najeźdźcy nie mogliśmy przeciwstawić własnej siły, bo mimo mocarstwowości, frazesów o Polska przedwojenna była — rzecz to znana — straszliwie słaba i gospodarczo, i militarnie. Przeciwstawił więc wrogowi nasz naród tylko mur piersi żołnierskich i cywilnych, przeciwstawił miłość ojczyzny i ducha walki — ale to nie ochroniło, bo ochronić nie mogło, przed klęską i upadkiem. OKŁADAMY WIĘC w rocz*^nicę tragicznego Września hołd pamięci tych, co walczyli, bronili i ginęli za Wolną i Niepodległą. Składamy hold obrońcom Westerplatte i Warszawy, Modlina i Helu. I przypominamy sobie raz jeszcze naukę, którą każde następne pokolenie polskie z lat tej wojny pobierać powinno. W odpowiedzi na apei GifZZ Ak(|a »Tysiąc szkół na Tysiąclecie« 19 imln zł zadeklarowały zw. zaw. Realizując uchwałą II plenum w sprawie społecznej akcji budowy (szkół i ośaodków socjallno-kullturalnych jako trwałych1, pomników Tysiąclecia Państwa Polskiego — CRZZ otwoirzyłji w oddziale PKO w Warszawce specjalne konto numer 11-9-122.000 pod nazwą Związkowy Fundusz Budowy. W odpowiedzi na apel II plenum dp CRZZ nadeszły już depesze i. teŁefonogramy, informujące o 'podjętych zobowiązaniach na rzecz społęcznej akcji budowy szifcół. Komfitet Organizacyjny Koła nr 1 'Towaitzystwa Popierania Budowfy Szkół, który powołany został przez nauczycieii-weteranów Warsizawy i Łodzi, po-dejmuje hasło: „Tysiąc szkół na Tysiąclecie“. Ich wkład w czyn społeczny — to 5 milionów godzin usług oświatowych oraz praca społeczna w charakterze sekretarzy sieci organizacyjnej TPBS na terenie całej Polski. Nauczyciele-weterani z Warszawy i Łodzi wzywają zarazem wszystkich czynnych w zawodzie i b. nauczycieli do poparcia hasła: „Tysiąc szkół na Tysiąclecie“, W licznych telefonogramach instancje związkowe deklarują dalsze sumy na Związkowy Fundusz Budowy. M. inn. Żarz. Gł. Zw. Zaw. Prac. Przemyślu Terenowego i Rzemiosła zadeklarował 500 tys. zl, Żarz. Okr. Zw. Zaw, Prac. Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych w Warszawie — 100 tys. zł, a Żarz. Okr. Zw. Zaw. Prac. Przem. Terenowego Rzemiosła w Warszawie — 50 i tys. zł. Łącznie na ten cel Zw. Zaw. zadeklarowały już blisko 19 min. zł. Tam, gdzie stat Ratusz z którego we wrześniu 1939 r. do walki z najeźdźcą wzywał ludność Warszawy Prezydent Stefan Starzyński. jfó Na miejscu upamiętnionym bohaterską obroną Starego Miasta 12 tys. ton przędzy dzięki modernizacji maszyn (INF. WŁASNA Przemysł bawełniany przystępuje do modernizacji parku maszynowego przędzalń oraz oddziałów przygotowawczych. Nowoczesne maszyjiy zostały już zakontraktowane w Anglii, ZSRR i w ciągu- br. oraz dwu lat następnych zostaną sprowadzone do Polski. W pierwszej kolejności modernizacja obejmie Zakłady im. Marchlewskiego, Harnama, Armii Ludowej, 1 Maja i Westerplatte, gdzie dokona się wymiany całych agregatów a także poszczególnych części. Spodziewany przyrost produkcji w wvniku tej modernizacji obliczany jest na 12 tys. ton przędzy rocznie. Równocześnie z modernizacją wprowadza się skrócenie procesu technologicznego w oddziałach przy gotowawczych co pozwoli na wydobycie ukrytych rezerw wych i przesunięcie pewnej kadroilości robotników do innych oddziałów produkcyjnych. (Wyrz ) Kosmos coraz bliżej Rozmowa z przewodniczącym delegacji polskiej na Międzynarodowy Kongres Astronautyczny (Korespondencja własna) Przedstawiciel „Zjmia“ redaktor S. Jakubowicz zwróai się w Amsterdamie w przeddAeń zamknięcia IX Kongresu Międzynarodowe,) Federacji Astrom/itycznej do prof. K. TtarankiewirO.^ prz-wod, niezącego delegacji p, (sklej z pro śbą o garść informacji o kongresie dla czytelników „Życia“. A oto one: Kongres odznacza się wysokim poziomem swo-ich prac, wyższym niż poprzedni w Barcelonie. W kongresie uczestniczą m. in. tacy wybitni uczeni, jak L. S-idow — ojciec radzieckich „sputników“, Werner von Braun — twórca V-2 i expiörerow amerykańskich, prof. Ogorodnikow (ZSRR) Teodor von Karman (USA), J. Ackeret 2 Zurychu, L. R. Shepherd (Anglia), J. Kaplan (USA), S. F. Singer (twórca pierwszego nie wyrzuconego zresztą satelity) i prof. Saenger z żoną p. Saenger-Bredt ze Stanów Zjednoczonych, prof. Itokawa z Japonii (wyświettlił interesujący film o rakietach japońskich), K. R. Stehling — jeden ze współtwórców, explorerow, E. Stuhliinger — współpracownik von Braun‘a i dr Bostick (USA). W skład delegacji polskiej wchodzili prof. Kazimierz Zarankiewicz i prof. Zbigniew Paczkowski z Politechniki Warszawskiej, prof, Michał Lunc z Polskiej Akademii Nauk oraz inż. Olgierd Wołczek. Prace kongresu są bardzo intensywne, Przez pięć dni wygłaszano przeciętnie 20 referatów dziennie. Na badania astronautyczne wydaje się obecnie w świecie olbrzymie sumy. Postęp w tych badaniach jest jednak widoczny. O lotach na Księżyc lub inne planety mówiło się na obecnym kongresie stosunkowo mało, choć nikt z uczestników kongresu w taką możliwość nie wątpił. Wymaga to jednak jeszcze długich i poważnych studiów. Dlatego uczeni zajmują się obecnie wyznaczaniem dokładnego położenia sztucznego satelity i badaniem składu chemicznego i fizycznego górnych warstw atmosfery oraz wszelkimi pomiarami naukowymi w przestrzeni nej. Uczeni szukają kosmiczrównież odpowiedzi na pytanie, jak umożliwić lądowanie sztucznych satelitów na ziemi, Wkład polski w te badania jest oczywiście skromny, choć doceniany przez uczonych innych krajów. Referat polski na temat zastosowania energii jądrowej do badania przestrzeni kosmicznej wygłosił inż. O. Wołczek. Znamienne jest, że na referat ten przyszedł mimo choroby von Braun. Delegacja polska wykazuje znaczną aktywność na kongresie. Prof. Zarankiewicz przewodniczy np dwom komisjom. Pewne zmiany statutu federacji zaproponowane przez delegację polską (B) DOKOŃCZENIE NA STR. 2 3 września „sputnik" nr 3 nad Warszawa MOSKWA (PAP). 3 września br. trzeci radziecki sztuczny satelita o godz. 12 czasu warszawskiego będzie przelatywał nad Warszawa. 30.VIII sputnik nr 3 dokonał 1465 obrotów wokół Ziemi. sianie pomnik Bohaterów Warszawy (O szczegółach sobotniego posiedzenia i uchwały Społecznego Komitetu Budowy Pomnika Bohaterów Warszawy oraz o ogłoszeniu nowego konkursu piszemy na str. 8). Łańcuch Prezydenta Warszawy W korespondencji z Londynu pisał kilka dni temu red. Litauer o „wspaniałym łańcuchu z kutego srebra z wizerunkiem Syreny jako godło Warszawy...“, w który przyozdobiony był Prezydent m. st. Warszawy Zygmunt Dworakowski na uroczystym otwarciu XII Międzynarodowego Festiwalu Sztuki, Muzyki ] Dramatu w Edynburgu. Otrzymaliśmy obecnie fotografię tego łańcucha wykonanego na podstawie projektu art. plastyka Adama Jabłońskiego przez Spółdzielnię Przemysłu Ludowego i Artystycznego „Orno“ w Warszawie, ul. Bagno 5. Sr óidzielnia „Orno“ specjalizuje się w „ustrojeniu w łańcuchy“ senatów akademickich i przewodniczących miejskich rad narodowych. pi Pogrzeb ofiar tragicznej katastrofy w kopalni „Makoszowy“ 30 sierpnia br. w Zabrzu i 0- kolicznych miejscowościach — Makoszowych, Kończycach, Bielszowicach i innych odbyły się uroczyste pogrzeby tragicznie zmarłych górników — ofiar pożaru w kopalni „Makoszowy“. W uroczystościach pogrzebowych wzięli udział razem z rodzinami, towarzysze pracy przyjaciele zmarłych, delegacje i z kopalń, młodzież i licznie nmadzone miejscowe społeczeństwo. We wszystkich obrzędach pogrzebowych uczestniczyli przedstawiciele władz partyjnych, rządowych i związkowych. Na uroczystości pogrzebowe w Makoszowych przybyli: wicepremier P. Jaroszewicz, sekretarz KC PZPR, I sekretarz KW PZPR w Katowicach E. Gierek, min. Górnictwa i Energe-tyki F. Waniołka, sekretarz CRZZ W. Hanke. W pogrzebie w Kończycach wziął udział przewodniczący Prezydium WRN R. Nieszporek. Wszyscy górnicy, którzy polegli podczas pożaru w kopalni „Makoszowy“ zostali odznaczeni pośmiertnie Złotymi Krzyżami Zasługi, Mogiły okryte zostały całunem wieńców i kwiatów. Żal i współczucie władz i całego społeczeństwa dla rodzin tragicznie zmarłych górników wyraził przewodniczący Żarz. Gł. ZZG —- M. Specjał na pogrzebie w Makoszowych: — Drodzy przyjaciele, nieszczęście jakie zdarzyło się w kopalni „Makoszowy“, okryło głęboką żałobą nasze górnicze szeregi, wszystkich ludzi pracy i cały nasz kraj. Pamięć po poległych na posterunku współtowarzyszach pracy nigdy nie zaginie wśród górniczej rodziny. Nie zapomnimy również o dzieciach, matkach i żonach naszych poległych braci, które były, są i będą członkami wielkiej rodziny górniczej, które zawsze liczyć mogą na naszą serdeczną opiekę i pomoc. Żegnajcie Drodzy Towarzysze Górnicy! Cześć Waszej pamięci! (PAP)