Pesti Hírnök, 1865. szeptember (6. évfolyam, 200-224. szám)
1865-09-16 / 212. szám
Főispánunk tömeges fogadására a megye föbbjeit Szathmári Király Pál, 1861-diki volt alkotmányos alispán, bizalmas levéllel hivta össze, és e levél roppant tetszéssel fogadtatott. Borsod kitűnőségei sietve siettek a megye székvárosába, a nép a megye minden részéből ide hullámzott, a város ünnepi szint öltött s mindenki lelkesedve készült, hogy ö excját minél fényesebben fogadhassuk. A város előtt a városi hatóság képviselői és számos úri fogat várták ö excját s a mint a városhoz ért, megdördültek az ágyuk, utcáról utcára felhangzottak az éljenek s átalános volt az öröm s lelkesedés. A díszmenet előtt bandérium lovagolt. A főpiacon a legtöbb ház virággal volt díszítve, és sok ablakról nemzeti zászlók lobogtak alá, alkalmi feliratokkal. Ő exója egyelőre Szathmári K. Pál, volt alkotmányos alispán házához szállt. Este a város fényesen ki volt világítva, a helybeli polgári dalárda, lovas fáklyásmenet és zeneszó mellett sietett ö excja üdvözlésére. A szerenád után ö excja az öszszegyül,tekhez igen szives szavakat intézett, megköszönve a megtiszteltetést s kiemelve, hogy benne s kitüntetve látja amaz uralkodó eszméket, melyek a m. kormány célját képezik. A megyeházát ő excla ma reggel látogatá meg. Ez alkalommal Lévay József volt alkotmányos megyei jegyző üdvözlé. Beszédéből különösen érdekesnek találom e helyet idézni : „Kegyelmes úr! Önmegtagadással is méltányolni akarjuk mi a helyzet nehézségeit s teljes bizalommal nézünk elébe kormányférfiaink törekvéseinek, kik előtt hiszszük, épp oly szent, épp oly egyedüli cél a haza önállása és törvényes szabadsága, mint mi előttünk. Türelemmel várjuk a jövő fejleményeit, melyek bárminek legyenek, rendületlen marad azon meggyőződésünk, hogy trónok s államok legbiztosabb alapja: a jogaiban kielégített és megnyugtatott nép ereje.“ E beszédre ő excra hosszabban felelt, különösen hangsúlyoztatván, miszerint biztosan reményű, hogy a múlt tanulságain okulva, végre valahára ránk virrad egy biztosabb, boldogabb jövendő. Azon eszközök között, melyekkel a mindnyájunk előtt lebegő sikert leginkább elérhetjük, a főispán úr különösen kiemelte a megkívántató önmérsékletet és türelmet... Beszéde előtt, közben s utána a legzajosb éljenek hangzottak fel. O excja e napon a tisztelgő küldöttségeket fogadá. Az 1861-diki megyei tisztikar ezek között igen számosan volt képviselve. Ott volt a megye kitűnőségeinek hosszú sora. Az egri káptalant ft. Stummer Ipolyi Arnold kanonok mnga képviselte. A megyei tanácskozmány, melyben a tisztikar szervezése képezi a főtárgyat, holnap fog megtartatni. Adja Isten, hogy a kecsegtető örvendetes kilátások valósuljanak! 1. I. TÖRTÉNETI ADATOK. Gráf Kassalkovits Antal, magyar királyi főkincstárnok előterjesztése a magyar királyi kamara beolvasztási szándéka ellen fétiae Majestati Sacratissimae. Novissime dolorose Sane informor per Cameram Mattis Vrae Smae Hungarico AulicamM. V. SSam benigne resolvisse, ut Offum hujas Solutorium Caale, posthac Vienensi C a b s a e Grali subordinetur; Quamvis porro juxta novum Sistema omnes Qottae Aulicae Sublatae haberentur, respectu Hungáriáé attamen rem in Statu priori relinquendam Statuisse,ita quidem, ut Quotta Aulica imposterum etiam angaricaliter administretur , eousque donee aliam idcirco Ordinationem fieri, eandemque mihi in particulari M. V. SSa benigne intimari disponeret. Interea verő Caaliter ordinetur, ut idem Offum Solutorium Extractus Suos in duplici exemplari C. R. Caae Aulicae submittat; quo unum Exemplar Raom Caae. aliud autem pfatae Cassae direction! inde tradi queat; Extractus hi praelibatae Camerae Aulicae alioquin etiam in Unó exemplari semper Submittebantur ; Ideo jam Ordinatum est, ut fine pmisso in duplici exemplari Submittantur. Cum interim res Cameralis Hungarica, et Status Cassae, quottaeque Aulicae Angaricalis administratio interimaliter duntaxat in Statu priori relinquatur , et Officium Solutorium Posonienso Generali Cassae Viennensi eventualiter jam Subordinatum ha beatur, aliamque eatenus Ordinationem mihi in particulari Successive intirnandam facéré M. V. SSma benigne intentionetur; Successiva haec mutatio mihi, et Camerae tanto dolentior fórét, quanto firmius hoc Sibi polliceri poterat, independentem rei pecunialis disnositionem, tam zelose, et tanto Sane cum faenore adusque administratam a Se minime avulsum iri, activitatemque suam hactenus cum altissimi Aerarii increment, et reperato Caae et M. V. SSae Publicique Credito conjunctam labefactari. Si unquam elenim rei pecunialis administratio alterari meruit ?hanc modernaeprofectoCircumstantiae (dum Belli necessitas nervum aerarii nobis omnibus ampliari , publicique Creditum Conservari jubet) Curae, et Vigilantiae Caali ultroquoque Comittendam eo tutius Svadent, et exigunt; quo ccrtius est Ream banc Caam Aulicam a tempore Sibi concreditae ejusmodi Pecuniae administrationis cum proventibus Regiis nunquam dispendiose egisse, verum hos a tempore psidy mei, ultra importantiam uno et quod excedit Millione augendo, rem pecuniariam tam Singulari Ordine, Speciali exactitudine et Summa parsimonia pertractasse, ut non modo in acurata Quottae Aulicae administratione, verum iterata tam hujus, quam et Secretae Quottae notabili auctione Continuo semet distinxerit: Interusuria Notabilium debitorum inhaerentium, et Salaria Omnium Dicasteriorum cum officiis AnnonarÜ8 et Salinariis Transylvanicis medium Millionen! excedentia in administratione totius Regni hoc etiam Bello durante Solvent. Restantias item ubivis locorum, et Signanter Notabilem illám Grabs Cassae Parochorum (quae ante Praesidium meum fere ad 200 mille accroverat) expunxerit, verum ex ipsis etiam debitis passivis usque annum 1756 (quo nimirum triste hoc Bellum evenit) ultra unum Millionem exolverit, ac pterea Dominia Vissegrad, Diósgyőr, cum Oppidis Miskolcz et Keresztess ; Dominium item Elesd, et alia particularia bona Caalia ultra medium Millionem exportantia redemcrit. Cum porro totum Caale Hungaricum Solis 30-mis exceptis antea per Caesaream Caam Aulicam immediate administratum in Statu desolatissimo fuerit, postquam rei Salinariae Sola administratio : nullatenus vero pecunialis digposit.io cum districtu Bacsiensi, ac Dniis Ovár, et Comárotn Anno adhuc 1743. residuum vero Hungaricum Camerale Universum me Praeside Anno 1749. mihi et Caae totaliter una Cum Cassarum directione et administratione plene Concreditum fuisse, in Officiorium desolatorum reparationem, Novorum ubi necessaria erant Erectionem , novarum item oeconomiarum institutionem et Novae Domus Cameralis ac Tricesimalis Po- 8oniensis qua Summe necessariae erectionem ultra medium Millionem expenderit. Et quamvis cum initio Belli hujus me inaudito Dnium Ovár in Summa duorum Millionum et 200 mille fr. ad annos Decern, Dnium vero Comárom in 208 mille fnis ad annos 5. Banconi Venditum sit, hoeque modo notabilis pars Proventu3 Cameralis decesserit, quottae Aulicae tarnen propterea nihil decessit, quin imo aucta sit? Et pro futura dicti Dnii Comárom redemptio ne cum B. M. Vrae SSmae assensu Camera haec aulica mox anno 1757- plibato Banconi jam in antecessum erga Interusurium interea Solvendum 200,000 fnos renumeruvit. Reflectere Se dignabitur MattasVra SSma ultra haec omnia pro occurrentibus extraordinariis Suis necessitatibus adCassam Secretam quotlOO mille fnos administravit, Numerosa item Millia erga particulars Mattis Vra SSmae assignationes exolvit, modo vero Ar cem Posoniensem ultra 100 mille fnos exportaturam CitraullumquottaeAulicae,etSecretaedefectum restaurál. Notum est etiam particulariter M. Vrae SSmae e combinatione, et remonstratione Projectorum Opificum Viennensium (cum quibus Architectus Aulicus Poggazzy Convenerat) cum quanta Industria et oeconomia restaurationem hanc Continuet. His omnibus restata est Caa Ilungco Aulica, quod aerarium Mattis V. SSmae non male admiriistra vérit, quod incremento proventu'um ejusdem incuhuerit, quod per depurationes debitorum, recaptivationes Bonorum, et institutionem oeconomiarum, regulationemque Bonorum Caalium,Proventum Ca.de ad eo auxerit ; ut Si triste hoc Bellum Secutum non fuisset, ex antiquis debitis Camerae incusnbentibus (excepris debitis Fundationalibus) M. Vra SSma hucusque nihil penitus teneretur. His et accurata Signanter tam Salariorum, quam interusuriorum — Solutione , capitaliumque caepta expunctione, et bonomra aquisitione, toti publico Constantibus, labefactatum ante hac Creditum Camerale sdeo reparatum est , ut anno praeterito erga notas Mattis Vrae SSmae obligatoriales Caaierales Numericas p -r 500 fnos Saltern expeditas, et in 6200 circiter exemplaribus per me, et unum Consiliarium Cameralem nomine Camerae Hungaricae Subscriptas (prout id Signanter Comiti Rudolpho a Chotek optime cognitum est) ultra 3 Milliones fir. juxta Bngnas Patentales dto 11-ae Febr. 1760. emanatas ad Fundos Camerales radicatorum procurari potuerint. Ac praeterea alii 4. Milliones a Provinciis Belgicis aeque erga Obligatoriales Camerales per me Subscriptas ad Fundum pariter Cameralem Hungaricum assumpti sint. Velut ergo hactenus Camera H. Aulica onraem eo contulit Operám, ut ad conservandum tarn M Vrae SSmae quam et proprium ac public!, Capitalia Sua, ob pcognitain Camerae hujus fidem, aerario Anticipantis creditum obvenientia Interusuria Statibus temporibus punctualiter Solvantur ; Itaad casum ilium, Si fundus pecuniarius a Camera avelleretur, de retinendo credito, et fide Sua Belgicis Provinciis assecurata, merito angitur, et conturbatur, dum has de Hypotheca quam non amplius teneret, ac Sub fide taliter exueretur, Securas reddidit. Angarentur, et conturbarentur ipsi Creditores tanto magis Si Proventuum Cameralium recenter Sibi inhypothecatorum dispositionem exteris tradi intelligerent, talismodique Proventus non amplius Curae praelibatae Camerae patentaliter denominatae subesse observarent, Prout igitur hinc nihil Certius, quam hos quaerulose recursuros, et Belgicas signanter Provinciáé a Credito ulterius quoque fors adhuc Necessario cum manifesto M. Vrae SSmae damno recessuras esse praevidero est; In quantum exhinc Sacro Verbo Regio, et ipsi fidei Majestaticae, publici dein credito, et Camerali activitati, per istiusmodi pecuniarum dispositions translationem impendent praejudicium proprio et Altissimo Mattis Vrae SSmae Submitto Judicio. Reitero qua Camerae Praeses nupernas preces meas humillimas, a Praesidio vero, alioquin non diu duraturo praescindens, ex Solo fidei zelo,quo erga M. V. SS. feror, humillime svadeo ne in Caali Hungco quampiam imutationem fieri patiatur,quiaintrapaucos annos experietur M. V. SS a cum irreparibili damno Suo, quod res Caalis ad Statum ilium redditura sit, in quo sub priori adstraone Caesareae Caae Aulicae praeexstitit. Aerarium ibidem Caale semper defectu laborabat, propterea non de exolvendis verum amplioribus contrahendis debitis agebatur, ac ex eo nec Salaria, nec Interusuria accurate solvebantur, adeoque creditum Caale perierat. Experientia jam testatum reddidit, quod vastitas Cameralis Hungarici Viennae sive ob vastitatem aliorum etiam ibidem negotiorum, Sive ob ignorantiam Hungcae rei Cameralis imperativa saltern potestate utiliter gubernari, et tam accurate adaiinistrari nequeat, eadem ipsa experientia vicissim tes tatur, quod authorisatio Caae H. Aae usque nunc quam utilis fuerit; Et dum haec Semet ultra expectationern prioris Ceae Caae Aulicae tantopere distinxit, ac meritoriam reddidit, absque demerito exauctorationis poenam i 1 11a m certe non meretur, quae ineipsumadTumulum praecipitare posset; Submittebantur Semper, et alioquin Submittuntur actu tam Extractus Menstrui, et Angaricales, quam et Annua ratiocinia Cassarum medio Caesareae C-ae Aulicae M. V. SS-ae ex quibus totus Cassarum Status, et Erogationes cognoscuntur. Magna sunt onera Caali H. aerario inhaeren* tia: utpote in quotta aulica, et Secreta, Solutione item Salariorum, Interusuriorum, Pensionutn, et in exigentiis officiorum, ultra 3. Millionum exportantia, siquid ab his remanet, alioquin Bgnae disposition! M. V. SS ae subjacet. Ex cujusmodi remanentia providebatur hactenus extraordinaria M. V. SS-ae necessitas; qua Spectata Svadét ipsa necessitas, utilitas et Conniventia, M. V. SS-ae ne Cassa Caalis Hungarica Grali Cassae Viennensi Commisceatur, et Subjaceat. Verum tam notabilis proventus, et Regale Regni Sui (quod alioquin ex Lege, ad normám aliarum Provinciarum tractari non potest) separatim administretur, et quemadmodum hactenus, ita in futurum juxta primitivum Laudabile Semper Haugviczianum Systema, pro subsistentia, ct Necessitatibus M. V. SSae rerservetur. Qui pace Subsccuta, longe magis adhuc augebitur, exquo successiva debitorum etiam expunctio notabilis Sperari potest: Ne alias cum hujus conjunctione "M. V. SSae Semet ipsam quadamtenus quasi exauthorasse Successive dolenter persentiscat. Absit ut contra Bgna M. V. SSae voluntatem impingam , psume tarnen eatenus humillime reflectere; quod quemadmodum per independentiam Caae hujus Legalem a Caesarea Camera Aulica sub glorioso taritum Regimine M. V. SSae realiter introductam, et activitatem ipsi attributam totum RegnumjjonsolatunTest; Ita per exauctorationem vel restrictionem ejusdem denuo disconsolarctur. Indulgeat (Supplico)^M. V. SS-a zelo, et Ardori|meo, pmissa Candide declaranti, et futurum irreparabile damnum M. V. SSae praevidenti, proptereaque pro anteversione illius oranti: qui non aliud, quam Seivitium, utilitatem, et Mattis Creditum, ac in exhausto aerary tantis debitis obnoxii Statu qua fidelis licet indignus Minister futurorum r< flexionem habeo, et in perenni devotione mea emorior Mattis Vrae SS ae. Gedellö, 10. Juni 1762. Humillimus perpetuoque Fidelis Subditus Comes Antonius Grassalkovics, m. p. Az udvari bécsi kincstár elnökének Maria Theresia nevében adott megnyugtató válasza. Ex ce 11 m e De. Sacra Caes. Reo Apostolica Mattas Dna Nostra Clementissima dignata est mihi juh-.re, ut Excell. V-ae ad ejusdem r praesentationem ratione Bgnae Resolutionis I. Rae. Camerae Hungco Aulicae circa Cassae Capitalis Posoniensis Generali Cassae Directioni Aulicae Subordinationem sub 20-a evoluti Mensis Április intimatae, dtto 10-ae Currentis Mensis factam, respondeam, Certioremque reddam Excellam Vram, quod Altefata Sua Mattas Bgno Animo, et peculiari cum Complacentia recognoscat ExcelltiaeV ae indefessum’ in augendis Proventibus Cameralibus Hungcis Studium, cui effectus quoque adeo correspoudet, ut Rés Cameralis Hungca a tempore Praesidy Excellentiae Vrae assiduo ejusdem laboré, ac indesinenti Cura et Vigilantía, ad florentem ommino Statum perducta habeatur; quamvis igitur in aliis universis Suae Mattis haereditariis Provinciis juxta novum administiandi aerary CaeoRegy Systhema ordinationes factae sunt; Quoad Regnum tarnen Hungáriáé Rés Cameralis adhuc in moderno suo statu relicta habetur, et hoc, ut ex tenore etiam praeattacti Bgni Rescripti apparet, factum est, exSingulari erga Excellam Vram habita Reflexione. Quemadmodum proindo exbis Specialis Gratia, et Complacentia, qua Sua Caeo Regia A plica Mattas erga Exce lam Vestram pro distinctis ejusdem Mentis fertar, elucescit, ita ego quoque ea omnia, quae VEGYES lllltEh. Pest, sept. 16. — Mai számunk mellékleteként veszik t. olvasóink a lapunk jövő folyamára szóló előfizetési felhívást. ff — Ő Felsége a nyitrai egyházmegyéhez tartozó sa s kó r. kath. templom újbóli felépítésére a vallás alapból 14,427 ft 42 kr. összeget engedélyezni méltóztatott. Az építkezés két év lefolyása alatt eszközlendő. ***Az ideiglenes képviselőház talajának magassága f. é. sept. 11-én tűzetett ki a városi mérnöki hivatal által, és pedig következőleg : a nagy terem talaja 30'—3"—5'" a kapu-küszöb pedig 34'—4"—10"" a Duna 0 pontja felett számítandó magasságra határoztatott. Ezen magasságok meghatózására a Sándor és őszi utcák sarkán fekvő házban befalazott, és XXXIV. számmal ellátott fixpont választatott kiindulási pontul, melynek lejtszíne 25 lábnyi magasságban fekszik a Duna 0 pontja felett. *** A debreceni helvét hitvallású jogi tanintézet tantervének a királyi jogakadémiák tervéhezi alkalmaztatását illetőleg a m. kir. udvari cancellária, az e részbeni újabb felterjesztés következtében, mint a „Sony“-ben olvassuk, a m. kir. helytartótanácsnak meghagyó, miként a tiszántúli helv. hitv. superintendenst értesítse, hogy a tantervben észlelt hiányoknak és eltéréseknek pótlása s kiegyenlítésére vonatkozó megállapodástól eltérni nem lehetvén, a debreceni helv. hitv. jogi tanintézet tantervének a kir. jogakadémiák tantervéhezi minden tekintetbeni pontos alkalmaztatása legfeljebb egy évnek lefolyása alatt múlhatlanul elváratik. — (Benedek tábornagy.) Az olaszországi cs. hadsereg egyik törzstisztjének leveléből a „Vád“ a következő helyet idézi : „Nem hiszem, hogy elveszítsük Benedekünket s Isten óvja meg a hadsereget e nehezen kárpótolható veszteségtől. Hosszabb szabadságidőt vett, hogy annyi törődés után kissé kipihenje magát. Mit a lapok bucsúparancsról beszéltek. — A „Narodne Novine“ e hó 13 diki száma azon párt ellen akar küzdeni, mely költségkímélési szempontokból sürgeti a horvát helyi, tanács, a báni- és hétszemélyes tábla megszüntetését. Azt állítja, hogy e pártot ily törekvéseiben csak magyarosítási szándék vezeti s hangsúlyoztatja a horvát nemzetiség, valamint Zágráb főváros jólétének fentartását. " Erzsébetvárosról írják e folyó hó 10-dikéről: Városunkat mély gyászba öltözteté a mai nap, mert az erzsébetvárosi r. kath. egyházi kerület esperese, városunk főpapja, címzetes kanonok mirgos és fötisztelendő Csíki Imre ur nincs többé, tiz napi súlyos betegség reménytelenül sírba döntő 44 éves korában. Áldás legyen emlékezetesVerbőczi István a prémontrei rend legidőbb tagja, a kiérdemesült buzgó leleszi lelkipásztor, e hó 4 dikén, 82 dik évében csöndesen elszenderült az Urban. Béke poraira! *** Kessels Henri, a prágai orsz. polytechnicumnál tanár múlt kedden este méreggel végezte ki magát. Kessels alig volt 30 éves, s nagy népszerűségnek örvendett és tudományosságáról mindenki elismeréssel szólt. Gyászoló özvegyet s két gyermeket hagy hátra. Tettének indoka nem tudatik, de mondják, hogy barátai már hosszabb idő óta feltűnőleg mélabúsnak találták. Annyi mérget vett be, hogy az ennek folytán támadt görcsök kilökték az ágyból, hova a valósított borzasztó szándékkal lefeküdt volt. *** A pozsonymegyei Nagy-Födémes helységben e ha 8 dikán roppant tűz volt. Két óra alatt 200- nál több ház, takarmánynyal telt csűr s egyéb gazdasági épületek hamvadtak el. A falu lakói, valamint a szomszéd helységekből jöttek nem vethettek gátat a romboló elem terjedésének, miután a legtöbb ház szalmával vagy náddal volt fedve. Egy anyának minden holmija mellett négy gyermeke is a lángok között veszett el. *** A soproni-kanizsai vasútvonalon e hó 9-dikén tartatott meg az ünnepélyes próbamenet. E vonal a közlekedésnek tegnap nyittatott meg *** (Az erzsébetién kioszk) bérlője, kinek Pest városával való szerződése az 1867-dik év végével lejár, a községnek 600 írt évi bérösszeget ajánlt, ha a kioszk neki további tiz évre engedtetik át. Ennek ellenében Privorszky úr, ki különben előbb a színháztérre tervezett kioszkot felállítani, melynek engedélyeztetése azonban nehézségekkel jár, nem csak 1500 frt bért ajánlt, hanem saját költségén uj díszes kioszkot is akar itt építtetni. — Lembergből írják, hogy ott azon hir terjedt el, miszerint a cs. kir. hadügyministérium elrendelte, hogy az újoncok a 12. dzsidásezred számára ezentúl csak Galíciából szedettessenek. Egyenruhájuk főrészeiben ugyanaz lenne, melyet már most is az ugynevezt dzsidás önkénytes ezred (Krakusy) visel. *** (Román előadások a kolozsvári és nagyszebeni kir. jogakadémiákon). Legfelsőbb helyütt még harmadéve megengedtetvén, miszerint azon esetben, ha magántanárok valamint a nagyszebeni cs. kir.vagy a kolozsvári kir. jogakadémiákban előadásokat román nyelven is tartani kívánnának, az ebbeli előadásokra külön-külön két vagy három magántanár bocsáttassák és hetenkint 4 vagy 5 óra alatt főleg gyakorlati tárgyakat előadatván, azonkívül, hogy az illető tandíjt is vagyonosabb hallgatóiktól, bevehessék, a félév végével esetről-esetre jutalomra felajánltathassanak, mely jutalmak félévenkinti 200— 250 írtban állapíttatnak meg; azon esetre azonban, ha oly előadások az illető jogakadémiai köztanárok által tartatnának, hasonló módozatok mellett félévenkint 150—160 ftos jutalmak lesznek megadandók. Ez előadásokra pályázni akarók i. é. nov. 1-jéig nyújtsák be folyamodványukat az illető akadémiai igazgatóságokhoz. Megjegyzendő, hogy a jogakadémiánál magántanári minőségben töltött idő az állami szolgálatba nem számítható be. mihi Sua Matiasigne jussit magno cum Gaudio exequor, peculiari cum respectu perseverans. Viennae, 23. Juny 1762. Excellae Vrae. obligatissimus Servus Johannes Ligefri ;us C, ab Herberstein m. p.